HET JAAR 2018 IN ENKELE TREKKEN

Ten aanzien van de migratieproblematiek lijkt Europa wel met verlamming geslagen. Het maakte geen vooruitgang met de – dringende – hervorming van het ‘Dublin’-systeem en bleek onbekwaam om een akkoord te bereiken over de spreiding van enkele honderden op zee geredde migranten over verschillende landen: de bescherming van het grondgebied heeft het definitief gehaald van eender welke humanitaire overweging. Europa blijft honderden migranten overlaten aan de Libische kustwacht, die ze terugstuurt naar hun gevangenissen. Het enige perspectief dat ons werd geboden, is onvermijdelijke verdrinking op de Middellandse Zee, met 2262 doden of vermisten in 2018, en het op Lesbos in oorverdovende stilte aan hun lot overlaten van meer dan 11.000 vluchtelingen, die daar een voortdurende nachtmerrie beleven.

In België heeft 2018 de maatschappelijke verankering bevestigd van het platform van het Maximiliaanpark, alsook de diversifiëring van de activiteiten ervan (humanitaire hub, waar medische, psychologische en juridische bijstand wordt geboden, waar kleren worden ingezameld, de opening van negen nieuwe gemeenschappelijke onderkomens, de opvangprocedure voor niet-begeleide minderjarigen, enz.). De steun die de bevolking daarbij betoont, sluit aan bij de brede maatschappelijke oproep die de federale overheid er meer bepaald heeft toe aangezet van haar wetsontwerp op huiszoekingen af te zien.

Tijdens het ‘proces van de opvangverleners’ werden burgers gerechtelijk vervolgd voor mensenhandel, terwijl ze thuis gewoon asielzoekers hadden opgevangen. Dat proces was zowel hoopvol als verbijsterend: hoopvol dankzij de genuanceerde vordering van het parket en de vrijspraak door de correctionele rechtbank van Brussel, maar verbijsterend toen de opvangverleners hoorden dat het parket-generaal hoger beroep tegen dat vonnis had aangetekend, wat natuurlijk onzekerheid schiep bij alle kandidaten voor een avond of weekopvang. Of was dat misschien juist de bedoeling?

We kunnen ook niet nalaten de dood te vermelden van de kleine Mawda, die het slachtoffer werd van een door de ordediensten afgevuurd schot tijdens een achtervolging. Naast haar tragische dood en de hevige emoties die deze uitlokte bij de bevolking onthouden wij ook de onduidelijkheid over de vraag of het beleid nu op migranten dan wel op mensenhandelaars jaagt.

Maar de belangrijkste gebeurtenis uit 2018 is zeker het feit dat in augustus vier ‘gezinswoningen’ in Centrum 127bis te Steenokkerzeel in gebruik genomen werden. JRS Belgium heeft natuurlijk deelgenomen aan de succesvolle protestactie Een kind sluit je niet op.Punt., die werd gevoerd door het platform Kinderen op de Vlucht, en heeft een belangrijke rol gespeeld in het bezoeken van gedetineerde gezinnen en het bewaken van hun fundamentele rechten. We besteden daaraan het belangrijkste hoofdstuk van dit rapport.

Nog altijd wat detentie betreft, heeft de federale regering een echte jacht geopend op migranten die op doorreis zijn, die ze meteen heeft gestigmatiseerd door hen het neologisme ‘transmigranten’ op te plakken. De prioriteit van het huidige beleid bestond er duidelijk niet in afgewezen migranten naar hun land van herkomst terug te sturen, maar wel een zo groot mogelijk aantal van hen te brandmerken, die dan voor één of meer zeer korte periodes naar een gesloten centrum werden gestuurd. We hebben hier te maken met volstrekte willekeur voor wat betreft de duur en de herhaling van die korte detenties en ook met complete onwettelijkheid, aangezien administratieve detentie slechts gewettigd is wanneer er concrete vooruitzichten op een snelle terugkeer bestaan.

In die vlottende context hebben onze bezoekers getracht de gedetineerde migranten te blijven steunen. Zo hebben de massale bewegingen waardoor sommige vleugels van vooral het centrum van Brugge nu eens leeg en dan weer vol kwamen, bij veel gedetineerden een wantrouwen gecreëerd ten aanzien van onze bezoekers, die hun manier van werken aan die zeer korte detenties hebben moeten aanpassen.

PNG - 12.9 KiB

Het jaar 2018 werd afgesloten met de saga van het Global Compact on Migration, een binnen de Verenigde Naties gesloten akkoord ter bevordering van een op wereldvlak gecoördineerd migratiebeleid. Hoewel we moeten vaststellen dat zulk een wereldwijd probleem in verscheidene Europese landen louter als een instrument werd gebruikt, onthouden we toch liever dat ons land er zich uiteindelijk bij heeft aangesloten. We moeten wel opmerken dat we ook onze reserves hadden, bv. bij het lakse standpunt tegenover de opsluiting van kinderen en het verdwijnen van het principe van non-refoulement, dat nochtans is opgenomen in de Conventie van Genève.

Baudouin Van Overstraeten
Directeur JRS Belgium