Gezinswoningen naast het vliegveld moeten dicht

4 april 2019 was een belangrijke datum voor JRS Belgium: de Raad van State schorste het koninklijk besluit dat het gebruik van ‘gezinswoningen’ mogelijk maakte.

Een korte terugblik. In 2010 werd België door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld omdat minderjarige kinderen en hun ouders in gesloten centra werden geplaatst met het oog op hun gedwongen terugkeer naar hun land van herkomst. Vooruitlopend op die beslissing van het Hof had ons land sedert 2008 Europese fondsen gebruikt om ‘terugkeerwoningen’ op te richten. Die woningen met hun halfopen structuur leken een echt alternatief voor administratieve detentie te zijn, waardoor België ging behoren tot het kransje van de goede leerlingen die geen kinderen meer wilden opsluiten.

Een wet van 16 november 2011 maakte het echter nog altijd mogelijk minderjarigen vast te houden ‘op een geschikte plaats’ en voor ‘korte tijd’. Samen met verscheidene partners heeft JRS Belgium die wet bestreden voor het Grondwettelijk Hof, dat hun geen gelijk gaf. In een arrest van 19 december 2013 weigerde het Hof het principe zelf van het opsluiten van minderjarigen nietig te verklaren.

De door de Raad van State uitgesproken schorsing zet een rem – die wel eens beslissend zou kunnen zijn – op een repressief systeem dat wij samen met meer dan driehonderd verenigingen bestrijden

Het plan om een plaats te creëren die geschikt is voor de detentie van migrantenkinderen, bleef tot de voornemens van onze opeenvolgende federale regeringen behoren. Uiteindelijk zou het nog zeven jaar duren vooraleer dit werd uitgevoerd in de vorm van bungalows die verleden jaar werden gebouwd op het terrein van het Centrum 127bis te Steenokkerzeel en die de bedrieglijke naam van ‘gezinswoningen’ kregen.

Zodra het koninklijk besluit dat de werkingsmaatregelen van die family units vaststelt, in juli 2018 was verschenen in het Belgisch Staatsblad, diende JRS Belgium, samen met een tiental verenigingen en met de Franstalige en Duitstalige Orde van Advocaten, een bezwaar in bij de Raad van State. Na lang wachten heeft de Raad van State ons gelijk gegeven. Op basis van een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarin Frankrijk werd veroordeeld omdat het jonge kinderen had opgesloten in de buurt van een luchthaven te Toulouse, meende de Raad van State dat de geluidsoverlast in de buurt van de landings en startbanen van Zaventem waaraan gedetineerde jonge kinderen gedurende aanzienlijke tijd werden blootgesteld, een gevaar voor onmenselijke en vernederende behandeling inhield, wat de schorsing wettigde van het koninklijk besluit inzake de werkingsmaatregelen voor de gezinswoningen.

JPEG - 2.5 Mio

Sommigen betreuren dat de Raad van State het principe zelf van het opsluiten van minderjarige kinderen in gezinswoningen niet heeft veroordeeld en evenmin heeft verklaard dat dit onverenigbaar is met het belang van het kind, zoals bepaald in de het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Anderen kunnen moeilijk aanvaarden dat de Raad van State de deur openliet voor het bouwen van gezinswoningen buiten zones waar een luchthaven geluidshinder veroorzaakt. Men mag echter niet vergeten dat de Raad van State gebonden was door de beslissing van het Grondwettelijk Hof, dat de wet van 2011 had goedgekeurd en dat een uitzondering had gemaakt op het verbod om gezinnen op te sluiten.

Maar laten we niet moeilijk doen. De door de Raad van State uitgesproken schorsing zet een rem – die wel eens beslissend zou kunnen zijn – op een repressief systeem dat wij samen met meer dan driehonderd verenigingen bestrijden door de campagne Een kind sluit je niet op. Punt.

Wat ons op de eerste plaats verheugt, is dat dit arrest een einde maakt aan het lijden dat acht maanden lang nodeloos werd berokkend aan liefst negen gezinnen, die samen twintig minderjarige kinderen telden, waarvan de meeste jonger waren dan acht jaar. Al die gezinnen werden door de Dienst Vreemdelingenzaken blootgesteld aan een ongewone psychologische druk, meestal in de vorm van detentie gedurende het toegestane maximum van 28 dagen. Vier van die gezinnen werden opnieuw naar een terugkeerwoning overgebracht. De meeste hebben uiteindelijk onder druk en dwang ingestemd met een uitwijzing naar het land van herkomst. Bovendien opent het schorsingsarrest in de komende jaren de deur voor een definitieve afschaffing van het koninklijk besluit door de Raad van State. Ten slotte en vooral legt het de kaarten anders aan de vooravond van de verkiezingen van 26 mei, doordat het alle politieke partijen zal dwingen een duidelijk standpunt in te nemen over het opsluiten van minderjarige kinderen.

We blijven hopen zoveel mogelijk politieke leiders ervan te kunnen overtuigen dat kinderen helemaal niet hoeven te worden opgesloten. Zowel in menselijk als in financieel opzicht bestaan er doelmatiger en minder dure alternatieven. Afgezien van de menselijke ellende waarvan wij de bevoorrechte getuigen waren, kan men vragen stellen bij de verspilling van 2 miljoen euro voor het bouwen van uiteindelijk nutteloze bungalows...

JRS Belgium heeft krachtig gereageerd tegen de gezinswoningen. JRS heeft met de Dienst Vreemdelingenzaken onderhandeld over de accreditaties om opgesloten gezinnen te bezoeken, heeft gezorgd voor de speciale opleiding van die bezoekers en een vrijwilligersnetwerk van artsen, kinderpsychiaters en psychologen opgezet. Zijn geaccrediteerde bezoeksters hebben zeven van de negen gedetineerde gezinnen begeleid. Zo heeft JRS de werking van zijn vele partners van het Platform Kinderen op de Vlucht kunnen voeden. Samen met hen wil JRS aanzienlijke vorderingen boeken inzake het gebruik van alternatieven voor detentie en zo de intrekking van de wet van 2011 mogelijk maken.

Baudouin Van Overstraeten
directeur JRS Belgium