Onmenselijke behandeling in gesloten centra voorkomen

Nood aan een onafhankelijk orgaan

In juni sloot JRS Belgium zich samen met zijn partners van Move aan bij de ‘OPCAT-coalitie’, een informeel platform van grondrechtenorganisaties. We dringen er samen bij de Belgische staat op aan om het Facultatief Protocol bij het VN-antifolterverdrag (OPCAT) te ratificeren.

Het verdrag beoogt de oprichting van een systeem van regelmatige bezoeken door onafhankelijke experts aan alle plaatsen waar mensen opgesloten zijn. Dit systeem moet foltering, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing voorkomen. Daarom moet elke verdragsluitende staat een nationaal preventiemechanisme in het leven roepen.

© Shazeera Zawawi, APT

In 2005 heeft België het verdrag ondertekend en zich ertoe verbonden het te ratificeren (officieel te erkennen), wat tot op heden nog steeds niet is gebeurd. Ondertussen is België een van de laatste landen van de Europese Unie die geen echt beschermingsmechanisme hebben ingesteld. België heeft nog altijd geen systeem opgezet dat aan de internationale eisen voldoet. Concreet betekent dit dat de plaatsen van opsluiting niet onder de controle van één enkele onafhankelijke instantie staan. De Belgische overheid ontzegt zo gedetineerden een externe blik op de eerbiediging van hun rechten. Momenteel zijn veel plaatsen in België waar migranten worden vastgehouden, niet onderworpen aan enige onafhankelijke externe controle. Enkele voorbeelden: politiegebouwen, luchthavens, de busjes waarin gedetineerden uit gesloten centra worden vervoerd.

In juli 2018 werd een wetsvoorstel tot instemming met het OPCAT aangenomen, maar drie jaar later is dit nog altijd niet in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Binnen de regering bestaat nog steeds geen overeenstemming over het soort orgaan dat voor het nationaal preventiemechanisme verantwoordelijk zal zijn. Zoals op vele andere gebieden is het Belgische institutionele doolhof een obstakel. Momenteel overweegt Justitie verschillende opties: ofwel een bestaand orgaan aanwijzen en de bevoegdheden ervan uitbreiden, ofwel het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (op voorwaarde dat het een interfederaal orgaan wordt). De OPCAT-coalitie is van mening dat geen van deze opties echt bevredigend is en dat er één nieuwe instantie moet worden opgericht die aan de eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid voldoet.

Noémi Desguin
juriste Move